Historia miejscowości

Historia miejscowości

Pierwsza pisemna wzmianka o mieście

Terytorium na zbiegu rzek Łaby, Úpy i Metuji zostało osiedlone już około roku 40 000 p.n.e. w okresie młodszego paleolitu. Pierwsza udokumentowana historycznie wiadomość o mieście Jaromierz [Jaroměř] datuje się na rok 1126, kiedy to w miejscu kościoła św. Mikołaja znajdował się zamek założony przez księcia Jaromira z rodu Przemyślidów. Pierwsze wzmianki o mieście pochodzą z 1298 roku, z czasów panowania Wacława II, kiedy to prawdopodobnie grodzisko otrzymało od Przemysła Ottokara II status miasta królewskiego, należącego od roku 1307 do małżonki Wacława II Elżbiety Ryksy jako miasto wiano królowych czeskich.

Królewskie Miasto-Wiano Jaromierz

Na początku rewolt husyckich Jaromierz jako królewskie miasto-wiano administrowane przez niemiecki patrycjat stało po stronie króla i cesarza rzymskiego Zygmunta Luksemburskiego. Gdy jednak 6 maja 1421 roku nadciągnęły do miasta wojska husyckie na czele z Janem Žižką z Trocnova, mieszczanom nie pozostawało nic innego, niż poddać się po trzech dniach, a później przysięgać wierność kielichowi. Jaromierz stał po stronie zwolenników eucharystii pod obiema postaciami aż do pamiętnej bitwy pod Lipanami. Dwa lata po przegranej bitwie Jaromierz znowu poddał się cesarzowi Zygmuntowi, który w 1437 roku podarował go swojej małżonce, królowej Barbarze. Jednak miasto wzmocnione podczas wojen husyckich nie chciało zrezygnować ze swoich przywilejów i poddać się królowej, która oburzona oddała w zastaw Jaromierz w 1445 roku Jerzemu z Podiebradów. Aby uwiecznić krzywdy sprawione królowej Jaromierz otrzymał nowy herb, zamiast pierwotnej tarczy z dwiema skalami musiał używać lwicy otoczonej podwójną koroną.

Renesans, barok, M. B. Braun

Pod koniec pierwszej połowy XV wieku Jaromierz został zniszczony w wyniku pożaru aż po fundamenty. Nie uniknął też epidemii dżumy, które w owym czasie nie były niczym niezwykłym. Pomimo to po wojnie trzydziestoletniej, która na Jaromierzu odcisnęła piętno wielkich szkód i strat, w okresie szczytowej kultury renesansowej i barokowej powstał tu szereg budowli i zabytków o wartości artystycznej. Architekturę renesansową możemy podziwiać oglądając budynek ratusza, który jednak, dzięki późniejszym przebudowom, nie jest jednolity stylistycznie. Ogromny wpływ na oblicze Jaromierza miał dorobek barokowy, z tego okresu pochodzi Słup Mariański czy rzeźba Płaczącej Kobiety na cmentarzu w Jaromierzu, dzieło przypisywane rzeźbiarzowi Matthiasowi Bernardowi Braunowi a także wystrój gotyckiego kościoła św. Mikołaja, w którym ołtarz główny stworzył tutejszy rodak Matěj Krupka.

Miasto-twierdza Josefov

W okresie rządów oświeceniowych władców ziemie czeskie poddawane były dużym reformom, jednak istniała także groźba ewentualnej ekspansji pruskiej. Cesarzowa Maria Teresa utraciła Śląsk i Kłodzko, gdzie znajdowała się północna linia obronna ziem czeskich. Stratę twierdz śląskich musiała zastąpić wybudowaniem nowych warowni, co oznaczało dla Jaromierza okres przełomowy. W pobliskiej wiosce Ples powstała forteca, której budowa zaczęła w krótkim czasie zmieniać oblicze krainy - rozległe zmiany odcisnęły szczególne piętno na korytach rzek, których bieg został całkowicie zmieniony. 3 października 1780 roku, w obecności cesarza Józefa II, położono kamień węgielny, a budowa została dokończona w ciągu zaledwie siedmiu lat i uroczyście przekazana dowódcy ziemskiemu w Czechach. Cztery lata po zakończeniu budowy, w 1791 roku, miasto-twierdza zostało wolnym królewskim miastem a dwa lata później w 1793 roku, w okresie władzy cesarza Franciszka II twierdza Ples została przemianowana na Josefov. Herb miejski otrzymał Josefov od Ferdynanda V dnia 3 marca 1836 r.

W tym czasie twierdza stanowiła szczyt budownictwa fortyfikacyjnego, pomimo tego nikt jej nigdy nie zaatakował, wojska pruskie w 1866 roku ominęły ją, a w 1888 roku twierdza została zlikwidowana.

Pierwszy pociąg na stacji Jaroměř-Josefov

W dziewiętnastym wieku, tzw. wieku pary, w Jaromierzu rozwijał się przemysł i przedsiębiorczość, co wymagało poprawy i udoskonalenia dróg. Służyć temu miało wybudowanie linii kolejowej. Warunkiem budowy było jednak to, aby dworzec i część toru znajdowały się pod bezpośrednią ochroną, czyli pod ostrzałem josefowskich armat. Pierwszy pociąg do stacji Josefov-Jaroměř przyjechał 27 października 1857 roku, a już w dniu 4 listopada uruchomiono regularne połączenia z Pardubicami.

Nowa szkoła „Na Ostrově”

Najbardziej znaczącym wydarzeniem w owym okresie był rewolucyjny rok 1848, kiedy to powstała tutaj, podobnie jak w innych miastach, gwardia narodowa. Ten okres zakończył się ogłoszeniem stanu oblężenia nad całym Jaromierzem, a wkrótce także rozpuszczeniem gwardii. Twierdza w Josefovie odegrała w owym czasie rolę ciężkiego więzienia. XIX wiek to nie tylko ciemna strona historii Jaromierza. W 1885 roku wybudowano tu nowy budynek szkolny „Na Ostrově” a także drogę dojazdową i most przez rzekę Łabę.

Lata wojny

Po zamachu w Sarajewie Austro-Węgry ogłosiły pełną mobilizację, wówczas to w Jaromierzu stacjonowały wojska, które tu odbywały szkolenia rekrutów. Trwanie zimnej wojny i niezdolność wojsk austriackich na polu bitwy zastępowano tu stałym nadzorem policyjnym. Końcowi wojny towarzyszyła epidemia hiszpańskiej grypy. Na polach bitw pierwszej wojny światowej zginęło 218 mieszkańców Jaromierza. Ta liczba obejmuje 38 mieszkańców Josefova. Nie należy zapominać także o zagranicznym ruchu oporu. Do francuskich, włoskich i rosyjskich legionów zaciągnęło się 92 mężczyzn. Lata wojny przypominają dziś dwie przepiękne lipy na placu w Josefovie. Zasadzono je 2 grudnia 1914 roku na cześć 66 lat trwających rządów Jego Wysokości cesarza i króla Franciszka Józefa I.

Lata powojenne

Tuż po wojnie i powstaniu samodzielnego państwa - 28 października 1918 roku - utworzono tutaj Powiatowy Komitet Narodowy, a następnie czescy oficerowie pozbawili niemieckich oficerów funkcji. Ale mieszkańcy Jaromierza byli rozczarowani rozwiązaniem tutejszego Komitetu Narodowego w grudniu 1918 roku i przeniesieniem jego kompetencji na urząd hetmana w mieście Dvůr Králové nad Labem. Jaromierz nadal starał się o status miasta powiatowego. Usiłowania te częściowo zostały spełnione poprzez utworzenie Jaromierskiego Powiatu Samorządowego, który jednak został w 1929 roku połączony z kralowodworskim powiatem politycznym. Stan ten zmienił się dopiero w 1945 roku, kiedy to Jaromierz został miastem powiatowym. 30 czerwca 1960 roku podczas reorganizacji administracji państwowej status ten został ponownie anulowany, a terytorium podzielone między urzędy powiatowe w miastach Hradec Králové i Náchod. Latom dwudziestym w Jaromierzu towarzyszył wzmożony rozwój, który jednak na początku lat 30-tych zaczął się zmniejszać, by zakończyć się kryzysem. Pomimo tego okres międzywojenny wzbogacił miasto nie tylko o dużą ilość budowli, ale także o szereg artystów bezpośrednio związanych z Jaromierzem. Po ustąpieniu kryzysu w drugiej połowie lat 30-tych pojawia się nowe niebezpieczeństwo, faszyzm niemiecki.

Okupacja niemiecka

Pierwsze niemieckie jednostki okupacyjne przyjechały do Jaromierza już 15 marca 1939 roku przed szóstą rano. Dowódcą miasta został mianowany oficer Wehrmachtu, major Konopatzki. Wielu mężczyzn nie mogło pogodzić się z okupacją, dlatego też postanowiło opuścić ojczyznę i walczyć o wolność w innych krajach. Pierwszą jednostką sojuszniczą na terytorium miasta była amerykańska misja wojskowa przybyła 8 maja 1945 roku, jednak na definitywne wyzwolenie miasto musiało jeszcze zaczekać kilka dni. Nazwiska wszystkich poległych mieszkańców Jaromierza i Josefova upamiętniają brązowe płyty znajdujące się w pobliżu Pomnika Wyzwolenia obok teatru Miejskiego.

Połączenie Josefova i Jaromierza

Stopniowe rozrastanie Jaromierza i Josefova osiągnęło szczyt w 1948 roku, gdy te dwa samodzielne miasta zostały połączone w jedną całość. Częścią Jaromierza stały się także byłe gminy Dolní Dolce i Jezbiny. Ten stan potwierdził dnia 19 października 1948 r. Ziemski Komitet Narodowy w Pradze.